Christian de Borchgrave heeft met zijn biografie over Joris Van Severen een belangrijke bijdrage geleverd aan het begrip van een controversieel figuur in de Vlaamse geschiedenis. Van Severen, ongetwijfeld een van de meest markante figuren uit de Vlaamse beweging, is een onderwerp van vele studies geweest, maar de Borchgrave weet een nieuwe en interessante invalshoek te bieden.

Van Severen, geboren als Franstalige notariszoon en opgeleid aan het jezuïetencollege in Gent, ontwikkelde zich tijdens zijn tijd als soldaat aan de IJzer tot een fervent Vlaams-nationalist. Na de Eerste Wereldoorlog radicaliseerde hij, dreef de Frontpartij in antidemocratische richting en stichtte het Verdinaso, de eerste fascistische beweging in Vlaanderen. Tot aan zijn gewelddadige dood aan het begin van de Tweede Wereldoorlog was hij de absolute en onbetwiste leider van deze beweging.

De Borchgrave stelt dat de traditionele verklaringen voor Van Severens politieke evolutie, die zich vaak richten op zijn persoonlijkheid of literaire interesses, tekortschieten. In plaats daarvan argumenteert hij dat Van Severens Vlaams-nationalisme en zijn verwerping van de democratie voornamelijk voortkwamen uit het onwrikbare katholicisme van Vlaamse geestelijken.

Deze clerici, die een diepe afkeer hadden van moderne waarden en instituties, streefden naar het herstel van een christelijke maatschappelijke orde. Van Severen, zo betoogt de Borchgrave, liet zich voor hun karretje spannen. Hij zag het als zijn missie om het Vlaamse volk te bevrijden van de op liberale principes gebaseerde Belgische staat en om van het zelfstandige Vlaanderen een theocratie te maken.

De auteur schetst een beeld van Van Severen als een man gedreven door religieuze en ideologische overtuigingen, die hij meedogenloos nastreefde. Hij beschrijft hoe Van Severen zich liet inspireren door de conservatieve en antimodernistische ideeën van de Vlaamse clerus, en hoe hij deze ideeën omzette in een politiek programma.

De Borchgrave laat echter ook zien dat Van Severens plan uiteindelijk niet haalbaar was. De droom van een theocratisch Vlaanderen bleek een illusie. Wat overbleef was een mengeling van antiliberalisme, antikapitalisme, antisocialisme, anticommunisme en antisemitisme. Deze ideologische cocktail, zo stelt De Borchgrave, kenmerkte Van Severens latere politieke denken en droeg bij aan zijn uiteindelijke ondergang.

De biografie is grondig onderbouwd en biedt een genuanceerd beeld van Van Severen. De auteur maakt gebruik van een breed scala aan bronnen, waaronder archiefmateriaal, brieven en publicaties, om zijn argumenten te ondersteunen. Hij schuwt de controverse niet en gaat moeilijke vragen niet uit de weg.

Hoewel de Borchgrave een duidelijke stelling verdedigt, blijft hij objectief en respectvol ten opzichte van zijn onderwerp. Hij probeert Van Severen te begrijpen in de context van zijn tijd, zonder zijn politieke keuzes goed te praten.

Het boek is toegankelijk geschreven en leest vlot. De auteur slaagt erin om complexe historische en ideologische kwesties op een heldere en begrijpelijke manier uit te leggen. Het is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Vlaamse beweging en het fascisme in België. De biografie van de Borchgrave werpt een nieuw licht op Joris Van Severen en daagt de lezer uit om kritisch na te denken over de complexiteit van zijn persoonlijkheid en politieke overtuigingen. Het is een waardevolle bijdrage aan de geschiedschrijving en onontbeerlijk voor wie de Vlaamse geschiedenis beter wil begrijpen.

Recensie: Jens.Moerveer@dissonant.be

Hardcover I Nederlands I 416 bladzijden I Ertsberg I €34,95

In 'Vooruit, Kameraden' duikt Peter Scholliers in de geschiedenis van de Gentse coöperatie Vooruit, een initiatief dat in 1879 begon en uitgroeide tot een fenomeen dat zijn stempel drukte op de Belgische arbeidersklasse. Scholliers presenteert een gedetailleerd beeld van hoe Vooruit zich ontwikkelde van een kleine bakkerij tot een complex netwerk van winkels en diensten, en hoe het de levens van duizenden arbeidersgezinnen beïnvloedde. Hoewel het boek ongetwijfeld een waardevolle bijdrage levert aan de geschiedschrijving van de arbeidersbeweging, laat het ook enkele kritische vragen onbeantwoord.

Een van de sterke punten van het boek is de manier waarop Scholliers de opkomst van Vooruit weet te plaatsen in de context van de groeiende consumptiemaatschappij. Hij laat zien hoe de coöperatie inspeelde op de behoeften en verlangens van de arbeidersklasse, en hoe het een gevoel van gemeenschap en solidariteit creëerde. Door thema's aan te snijden zoals consumentenklachten, Sinterklaasfeesten en de opkomst van nieuwe producten, geeft Scholliers een levendig beeld van het dagelijks leven van de arbeiders in die tijd.

Echter, het boek mist een diepere analyse van de ideologische spanningen die inherent waren aan het project Vooruit. Hoewel Scholliers erkent dat de coöperatie socialisme met consumptie vermengde, blijft hij oppervlakkig in zijn behandeling van de vraag of deze combinatie niet juist een contradictie in zich droeg. Was Vooruit werkelijk een instrument voor emancipatie van de arbeidersklasse, of werd het juist een vehikel voor de integratie van arbeiders in het kapitalistische systeem? Deze vraag wordt onvoldoende beantwoord.

Een ander punt van kritiek is dat Scholliers de rol van de leiders van Vooruit te weinig problematiseert. Het boek schetst een rooskleurig beeld van de coöperatie als een democratisch project, maar laat na om kritisch te onderzoeken in hoeverre de macht daadwerkelijk bij de leden lag. Waren de beslissingen van de leiders altijd in het belang van de arbeiders, of speelden er ook andere belangen mee? Een meer kritische analyse van de interne machtsverhoudingen zou het boek ten goede zijn gekomen.

Verder is het opvallend dat Scholliers weinig aandacht besteedt aan de negatieve kanten van de consumptiemaatschappij. Hoewel hij de opkomst van nieuwe producten en diensten beschrijft, gaat hij nauwelijks in op de mogelijke gevolgen van overconsumptie, zoals schuldenproblematiek en milieuvervuiling. Door deze aspecten te negeren, geeft Scholliers een te eenzijdig beeld van de impact van Vooruit op de levens van de arbeiders.

Daarnaast is de focus van het boek erg intern gericht. Scholliers beschrijft uitvoerig de ontwikkeling van Vooruit zelf, maar besteedt relatief weinig aandacht aan de bredere maatschappelijke context. Hoe verhield Vooruit zich tot andere socialistische bewegingen in België en daarbuiten? Welke invloed had de coöperatie op de politieke ontwikkelingen in het land? Door deze vragen te beantwoorden, zou Scholliers het belang van Vooruit beter kunnen duiden.

Tot slot is de conclusie van het boek enigszins teleurstellend. Scholliers stelt dat de contouren van de huidige consumptiemaatschappij al in 1914 vastlagen, maar hij laat na om deze stelling verder uit te werken. Hoe heeft de erfenis van Vooruit de verdere ontwikkeling van de consumptiemaatschappij beïnvloed? Welke lessen kunnen we trekken uit de geschiedenis van de coöperatie voor de uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan?

Ondanks deze kritische kanttekeningen blijft 'Vooruit, Kameraden' een interessant en informatief boek. Het biedt een gedetailleerd inzicht in de geschiedenis van een uniek experiment in de Belgische arbeidersbeweging, en het laat zien hoe de opkomst van de consumptiemaatschappij de levens van gewone mensen heeft veranderd. Wel is het belangrijk om het boek met een kritische blik te lezen, en om de vragen die het oproept verder te onderzoeken.

Recensie: Carlo.Corstjens@dissonant.be

Paperback I Nederlands I 288 bladzijden I Ertsberg uitgeverij I €29,95

Willem Staes neemt ons in 'Vuurland' mee op een intense en onthutsende reis door een Midden-Oosten dat brandt. In een periode waarin de regio opnieuw in de greep is van conflict en menselijk lijden, biedt Staes een broodnodig perspectief dat verder reikt dan de dagelijkse nieuwsberichten en complexe geopolitieke analyses. Na zijn indrukwekkende debuut 'Niemandsland', waarin hij de levens van Syrische vluchtelingen belichtte, toont Staes opnieuw zijn vermogen om complexe thema's te ontrafelen en terug te brengen tot de menselijke ervaring.

'Vuurland' is geen boek dat zich beperkt tot het opsommen van feiten en cijfers over het conflict. Het is een aangrijpend verslag van de persoonlijke verhalen van mensen die leven in de schaduw van oorlog en geweld. Staes reist door Palestina, Libanon, Israël en Syrië, en geeft een stem aan Palestijnen, Libanezen, Israëli’s en Syriërs die vaak over het hoofd worden gezien in de internationale berichtgeving. Hij laat hen hun eigen verhaal vertellen, vanuit hun eigen perspectief, waardoor de lezer een dieper begrip krijgt van de enorme complexiteit van de situatie.

De rode draad doorheen deze getuigenissen is de vaststelling dat de gebeurtenissen van 7 oktober 2023 geen geïsoleerd incident waren, maar eerder een tragische escalatie van een conflict dat al decennialang woedt. Staes benadrukt dat een grondige kennis van het verleden essentieel is om het heden te begrijpen en te voorkomen dat de regio in de toekomst opnieuw in vuur en vlam komt te staan. Hij legt de nadruk op de straffeloosheid, de etnische zuivering, de bezetting en de onderdrukking die de basis vormen van het conflict, en toont aan hoe deze factoren hebben geleid tot een vicieuze cirkel van geweld en wraak.

Wat 'Vuurland' zo krachtig maakt, is Staes' zoektocht naar empathie en medemenselijkheid in een regio die verscheurd wordt door haat en wantrouwen. Hij probeert de menselijkheid te vinden in de verhalen van mensen die aan verschillende kanten van het conflict staan, en daagt de lezer uit om verder te kijken dan de clichés en stereotypes die vaak worden gebruikt om de situatie te vereenvoudigen. Hij toont aan dat achter elke politieke overtuiging en elke ideologie mensen schuilen met hun eigen dromen, angsten en hoop.

Staes schuwt de confrontatie niet en stelt moeilijke vragen over de verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap en de rol van de verschillende actoren in het conflict. Hij wijst op de hypocrisie en de dubbele standaarden die vaak worden gehanteerd, en pleit voor een eerlijke en rechtvaardige oplossing die rekening houdt met de belangen van alle betrokken partijen. Hij benadrukt dat vrede alleen mogelijk is als er een einde komt aan de straffeloosheid en als de fundamentele oorzaken van het conflict worden aangepakt.

'Vuurland' lees je niet als tussendoortje, het is geen gemakkelijk boek. Het is een confronterende en soms schokkende leeservaring die de lezer dwingt om zijn eigen vooroordelen en aannames in vraag te stellen. Maar het is ook een belangrijk en noodzakelijk boek dat een waardevolle bijdrage levert aan het debat over het Midden-Oosten. Staes slaagt erin om de complexiteit van de situatie te ontrafelen en terug te brengen tot de menselijke maat, waardoor de lezer een dieper begrip krijgt van de gevolgen van het conflict voor de gewone mensen die erdoor getroffen worden.

Door de persoonlijke verhalen van Palestijnen, Libanezen, Israëli’s en Syriërs te delen, creëert Staes een intiem en ontroerend portret van een regio die al te lang in de greep is van geweld en conflict. Dit boek is een oproep tot empathie, medemenselijkheid en actie, en een herinnering aan het feit dat vrede alleen mogelijk is als we de menselijkheid van de ander erkennen, ongeacht zijn of haar politieke overtuiging of afkomst. Het is een boek dat je niet onberoerd laat en dat nog lang na het lezen blijft nazinderen. Een absolute aanrader voor iedereen die de situatie in het Midden-Oosten beter wil begrijpen en op zoek is naar een menselijk perspectief op een complex en vaak onbegrepen conflict. Staes levert met 'Vuurland' een gedegen studie af die aanzet tot reflectie en hopelijk bijdraagt aan een meer rechtvaardige en vreedzame toekomst voor de regio.

Recensie: Elke.Haenen@dissonant.be

Paperback I Nederlands I 272 bladzijden I Ertsberg I €27,50